Male ljubičaste cvetove Natalijine ramonde, o kojima peva Teya Dora, uglavnom viđamo na proslavama Dana primirja u Prvom svetskom ratu, ali ovih dana cvetovi te retke biljke, kao i srpske ramonde mogu se videti u Jelašničkoj i Sićevačkoj klisuri. Pomenute klisure, prema rečima stručnjaka Zavoda za zaštitu prirode, jedina su mesta u Srbiji u kojima se na istom prostoru, jedna pored druge, mogu naći srpska i Natalijina ramonda.
Razlika između Natalijine i srpske ramonde
Obe biljke botaničari nazivaju „feniks“ biljkama jer mogu da ožive maltene od kapi vode, iako su prethodno bile potpuno sasušene mesecima ili godinama.
„Na prvi pogled nema razlike između tih biljaka, ali postoji kada malo bolje pogledate. Osnovna razlika je u rasporedu kruničnih listića. Kod srpske ramonde krunični lističi su potpuno razdvojeni, dok se kod Natalijine ramonde krunični listići preklapaju“, rekla je za Novu.rs stručni saradnik Zavoda za zaštitu prirode Dragana Nedeljković.
Ona je kazala da su obe biljke tercijarni relikti, što znači da su preživele ledeno doba do današnjih dana. Uglavnom ih možemo sresti u klisurama i kanjonima, jer su to mesta koja su tokom ledenog doba sačuvale biljke iz roda ramonda. Srpsku ramondu, dodala je, otkrio je sredinom 19. veka botaničar Josif Pančić na Rtnju, dok je Natalijinu ramondu nešto kasnije na području Jelašničke klisure otkrio lekar Sava Petrović.
Zašto se Natalijina ramonda tako zove?
„Srpska ramonda dobila je taj naziv jer je otkrivena na području Srbije dok za Natalijinu ramondu kruže priče da je dobila taj naziv jer je doktor Petrović, koji je radio kao lekar na dvoru kralja Milana Obrenovića, bio potajno zaljubljen u u kraljicu Nataliju. Priča se takođe da je Josif Pančić, koji je sa Petrovićem zajedno radio na determinaciji vrste, imao ideju da ta ramonda dobije naziv ramonda nisana, pošto je otkrivena u okolini Niša“, navela je Nedeljković.
Prema njenim rečima, srpska ramonda je nešto rasprostranjenija na Balkanskom poluostrvu i može se naći, osim u našoj zemlji i u Severnoj Makedoniji, Grčkoj, Albaniji i Crnoj Gori, dok se Natalijina ramonda može naći u Srbiji, Severnoj Makedoniji i Grčkoj.
"Feniks biljke"
Bogosav Stojiljković, mlađi stručni saradnik Zavoda za zaštitu prirode, kazao je da su Natalijina i srpska ramonda bile široko rasprostranjene na ovim prostorima, dok je još vladala tropska i suptropska klima. Međutim, tokom duge geološke istorije, došlo je do promene klimatskih uslova i ramonde su jedino utočište našle u klisurama.
„Natalijina i srpska ramonda u poslednje vreme imaju neku tendenciju opadanja broja (brojnosti), ali je izuzetno mala s obzirom da uglavnom traže staništa koja su nepristupačna. Na mestima gde je dostupna ljudima, uglavnom je ugrožavaju kolekcionari biljaka, koji je sakupljaju za herbarijske zbirke ili za neku vrstu ilegalne trgovine“, izjavio je Stojiljković.
Prema njegovim rečima, Natalijina i srpska ramonda, zanimljive su kolekcionarima između ostalog i zbog toga što spadaju među malobrojne cvetnice koje su sposobne da prežive i u veoma nepovoljnim vremenskim uslovima.
„Kada na staništu nema dovoljno dostupne vode, te biljke stupaju u stanje mirovanja, odnosno stanje anabioze. U stanju mirovanja biljka može da bude mesecima, čak i godinama. Kada se na staništu pojavi voda, jedna kap je dovoljna da biljka oživi i zato mnogi te biljke nazivaju „feniks“ biljkama“, istakao je Stojiljković.
Srpska i Natalijina ramonda cvetaju tokom maja i juna, a da li će procvetati ranije ili kasnije zavisi kako od vremenskih uslova i nadmorske visine na kojoj rastu. Staništa srpske ramonde su na nadmorskoj visini od 150 metara do 1.800 metara, a staništa Natalijine ramonde od 350 metara do 2.150 metara.
Miljana Isailović
